تخلفات گسترده در نانوایی ها

به گزارش ایسنا، نان به عنوان یکی از اصلی‌ترین اقلام مصرفی در سفره مردم، این روزها با چالش‌های زیادی روبروست. برای رفع چالش‌های موجود در حوزه نان سال ۱۴۰۱ بود که طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان با هدف بهبود نظام توزیع آرد و کاهش تخلفات آغاز شد، حالا با گذشت بیش از دو سال از اجرا، با نقدهای جدی از سوی فعالان صنفی و کارشناسان حوزه نان مواجه است. این طرح با نصب کارت‌خوان‌های هوشمند در نانوایی‌ها تلاش کرد تا از طریق رهگیری تراکنش‌ها، مصرف آرد یارانه‌ای را کنترل و منابع مالی دولت را هدفمندتر به دست مردم برساند.

اما با وجود برخی گزارش‌ها از صرفه‌جویی در مصرف، بسیاری معتقدند این سیستم نتوانسته مانع تخلفات گسترده شود؛ به‌ویژه در نانوایی‌هایی که نان سنگک دولتی عرضه می‌کنند. رئیس اتحادیه نان سنگک تهران با انتقاد از ادامه تخصیص آرد یارانه‌ای به نانوایان گفته است: با توجه به حجم تخلفات در حوزه فروش نان سنگک دولتی، از دولت درخواست داریم آرد دولتی را حذف کند و یارانه‌ای که به نانوایی‌ها داده می‌شود، مستقیم به مردم پرداخت شود چراکه نوسانات قیمت، پایین آمدن کیفیت و تخلفات متعدد در نانوایی‌ها، مشکلاتی است که توجه مسئولان را به خود جلب کرده است.

در این زمینه محمدجواد کرمی - رئیس کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران - نیز در گفت‌وگو با ایسنا گفته است: در حال حاضر یارانه نان توسط دولت به شکل دیگری توزیع می‌شود، اما این شیوه توزیع با مشکلاتی همراه است. به همین دلیل، برخی از کارشناسان معتقدند یارانه گندم باید به شکل دیگری پرداخت شود؛ به‌ بیان دیگر، باید مانند سال ۱۳۸۹ عمل کنیم و یارانه آرد و نان را به‌طور مستقیم به مردم واگذار کنیم؛ یعنی مابه‌التفاوت یارانه به حساب مردم واریز شود و قیمت نان نیز واقعی شود. این مدل باعث ایجاد رقابت در این بخش می‌شود. به‌نظر می‌رسد در چنین شرایطی کنترل کیفیت و قیمت نان بهتر انجام خواهد شد، چراکه زمانی که قیمت گندم واقعی باشد، قطعاً نظارت نیز مؤثرتر خواهد بود. در حال حاضر نزدیک به ۹۰ هزار واحد نانوایی در کشور فعال هستند و با اجرای این مدل، رقابت در میان آن‌ها شکل می‌گیرد و نان با کیفیت‌تری در اختیار مردم قرار خواهد گرفت.

طبق گفته داریوش جودکی - مدیرکل امور تنظیم بازار سازمان تعزیرات حکومتی - نان در حال حاضر نه تنها از نظر قیمت بلکه از نظر کیفیت نیز در بحران به سر می‌برد. او بیان کرد که قیمت نان واقعی نیست و برخی نانوایان با گران‌فروشی و استفاده از افزودنی‌ها بدون رضایت مشتری، در حال ارتکاب تخلف هستند. جودکی تأکید کرد که سازمان تعزیرات حکومتی با تخلفات این صنف برخورد قاطع خواهد کرد. یکی از مشکلات اصلی، وجود دلالان در بازار نان است. اجاره دادن نانوایی‌ها توسط برخی افراد باعث شده که پای دلالان به این صنف باز شود، که در نتیجه منجر به عرضه خارج از شبکه آرد و فساد در توزیع یارانه آرد می‌شود. این موضوع خود باعث نوسانات شدید قیمت و کاهش کیفیت نان می‌شود.

طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان؛ اصلاح مصرف یا افزایش تخلفات؟

بر اساس مشاهدات میدانی خبرنگار ایسنا، در بسیاری از نانوایی‌ها دیگر خبری از کارت‌خوان‌هایی که به منظور هوشمند سازی یارانه آرد و نان قرار گرفته بود نیست و یا اگر هم باشد به ازای هر نان به اندازه دو نان کارت می‌کشند و فیش خرید را به مشتری ارائه نمی‌دهند. از سوی دیگر علاوه بر مشکل کارت‌خوان‌ها، موضوع کم فروشی و کیفیت نان‌ها نیز جریان ساز است. به چند نانوایی در خیابان آزادی رفتیم. اگر قیمت‌ها بر اساس نرخ مصوب بود چانه‌ها نیز کوچک بود که مصداق کم فروشی است و اگر چانه‌ها به اندازه بود هم قیمت‌ها بالا بود و در بسیاری از مواقع هم در کنار تمام فاکتورها، نان‌ها خمیری و با کفیت پایین بود که نه تنها رضایت مشتریان را جذب نمی‌کند بلکه موجبات نارضایتی را نیز فراهم کرده است.

کم‌فروشی و فساد ناشی از یارانه آرد

کریم سبزیان - اولین تولیدکننده آرد کامل در کشور و کارشناس حوزه آرد و نان - در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به سودجویی‌های صورت‌گرفته در فرآیند توزیع یارانه آرد، اظهار کرد: در حال حاضر، مشاهده می‌شود که در برخی نانوایی‌ها، در حالی‌که در کارت‌خوان به اندازه ۲ نان کارت کشیده می‌شود، تنها یک عدد نان به مشتری تحویل داده می‌شود. این روند به این معناست که نانوا دو برابر یارانه از دولت دریافت می‌کند، بدون آن‌که محصول واقعی به آن میزان تحویل داده باشد. در واقع، این فرآیند عملاً منجر به از بین رفتن شفافیت در بازار شده است.

وی افزود: زمانی که منافع مالی نانوا در میان باشد، کم‌فروشی صورت می‌گیرد و در نتیجه، کیفیت نان دیگر برای او اهمیتی ندارد. چرا که در سیستم فعلی، کیفیت نان سودآور نیست.

این کارشناس حوزه آرد و نان با اشاره به تفاوت شدید قیمت میان آرد یارانه‌ای و آزاد، خاطرنشان کرد: وقتی در بازار بین قیمت یک کیسه آرد ۵۰ هزار تومانی و یک کیسه یک میلیون تومانی اختلاف ۹۵۰ هزار تومانی وجود دارد، بدیهی است که زمینه برای فساد فراهم می‌شود. بنابراین، طرح هوشمندسازی نه‌تنها کیفیت نان را افزایش نداده، بلکه منجر به ایجاد رانت و قاچاق گسترده شده است.

سبزیان در پایان تأکید کرد: تنها راه اصلاح این وضعیت، واگذاری آرد و نان به بازار آزاد و پرداخت مستقیم یارانه به حساب مردم است. در این صورت، مردم قدرت انتخاب خواهند داشت که از کدام نانوایی خرید کنند و نانوایان نیز برای جلب رضایت مشتری به سمت تولید نان با کیفیت خواهند رفت.